Toespraak t.g.v. de 4 mei herdenking 2022
Wat is het fijn dat we op een belangrijke dag als deze weer samen mogen zijn. Samen herdenken, samen stilstaan bij wat is gebeurd, samen twee minuten stil zijn ter nagedachtenis aan de mensen die zijn gestorven door het oorlogsgeweld.
Door corona was dit lange tijd niet mogelijk. En hoe mooi alle technologie ook is, we zijn dankbaar dat we elkaar nu toch weer in levende lijve kunnen zien. Voor een bemoedigend knikje, een arm om de schouder, een blik van herkenning heeft de
digitale wereld toch nog steeds geen alternatief gevonden. Gelukkig maar, zou je
haast zeggen.
In de coronatijd maakten veel mensen voor het eerst mee hoe het is om niet vrij te
zijn. Het verenigingsleven viel stil, feestjes en visites konden niet doorgaan, er was
zelfs een avondklok. Voor de oudere generatie bracht met name die laatste maatregel pijnlijke herinneringen naar boven.
De tweedeling in de maatschappij was in die maanden voelbaar. Sommige mensen
vergeleken de maatregelen om het virus te bestrijden met de onvrijheid in de oorlog,
en op demonstraties durfden mensen zelfs een Jodenster te dragen. Alsof de offers
die in de afgelopen jaren van mensen werden gevraagd ook maar in de verste verte
te vergelijken waren met het gruwelijke lot dat de nazi’s voor miljoenen mensen in
petto had.
Nee, we konden niet alles doen wat we wilden, maar we hadden nog steeds vrijheid
van meningsuiting, onafhankelijke pers, recht van demonstratie. Iedereen die de
oorlog heeft meegemaakt, zelf of uit verhalen van familieleden, weet dat dat in die
zwarte jaren 40-45 wel heel anders was. In die bange dagen waren ook in onze gemeente slachtoffers te betreuren. Omdat ze de moed hadden om op te staan
tegen de bezetter. Omdat ze moesten vechten, of dwangarbeid verrichten, Omdat de
nazi’s vonden dat ze er niet mochten zijn. Slachtoffers van systematische uitroeiing
of van volstrekte willekeur.
Deze mensen, en vele honderden anderen, herdenken wij vanavond, met diep
respect. Samen, zij aan zij, in vrijheid. Dankzij hen zijn wij nu vrij. Vrij om te denken,
te praten, te leven. En om vandaag even stil te zijn, en te bedenken dat vrijheid
helemaal niet zo vanzelfsprekend is. Na de oorlog zeiden de leiders in Europa: dit
nooit weer. Maar wie vandaag de dag naar het journaal kijkt moet de bittere
constatering doen dat oorlog aan de orde van de dag is. Waar we in Europa
decennia lang dachten dat zulke verschrikkingen hier niet meer konden voorkomen,
gebeurt het nu toch, een dag rijden van ons vandaan. Ook aan deze slachtoffers
denk ik straks.
Het is gemakkelijk om moedeloos te raken bij de beelden van stromen vluchtelingen,
massagraven, de wreedheden van een heerser die niet te stoppen lijkt. Gelukkig zie
ik in onze gemeente ook veel mensen die de machteloosheid weten om te zetten in
medemenselijkheid. Door goederen naar getroffen gezinnen te brengen, door hun
huis open te stellen, door als vrijwilliger te werken voor vluchtelingen. Als de wereld
donker en bang is, zijn er altijd mensen die een lichtje laten schijnen.
Vandaag staan we stil bij het donker, het leed en de tranen. Maar morgen vieren we
onze vrijheid, in de actuele wetenschap dat deze nooit vanzelfsprekend is. Moge dat
besef u allemaal motiveren om het goede te doen. Samenleven begint met goed luisteren. Naar de verhalen uit het verleden, die op deze plek nog voelbaar zichtbaar
zijn. Naar mensen die het roerend met je eens zijn, maar ook naar mensen met een
totaal andere mening. Oordeel niet meteen als iemand wat anders vindt of voelt dan
u. Verspreid geen haat via social media. Breng vrede op uw eigen vierkante meter.
Vandaag herdenken wij, en bezinnen we ons op wat vrijheid betekent. Samen, zij
aan zij. Ik ben u dankbaar dat we dit weer samen kunnen doen.